Sunday, 15 February 2015

PHẦN 3 - LỜI KÊU GỌI CỦA MỘT NGƯỜI NÔNG DÂN


Gn đây, Nht Bn xut hin thêm nhiu mi lo ngi v hin tượng môi trường thoái hóa xung cp và theo đó là ô nhim ngun thc phm. Người dân đã t chc nhiu cuc ty chay và biu tình ln đ phn đi s th ơ lãnh đm ca các nhà lãnh đo công nghip và chính tr. Tuy nhiên, nếu hành đng vi tinh thn như hin nay thì ch tn công vô ích mà thôi. Vic bàn lun v cách thc xóa b mt s trường hp ô nhim c th cũng ging như ch điu tr triu chng ca căn bnh trong khi gc r ca nó vn tiếp tc lây lan.

Ví d như cách đây hai năm, mt hi tho v vn đ ô nhim đã được t chc bi Trung tâm Nghiên cu Qun lý Nông nghip, cùng vi Hi đng Nông nghip hu cơ và Hip hi người tiêu dùng Nada. Ch tch hi tho này là ông Teruo Ichiraku – đng đu Hi liên minh nông dân hu cơ Nht Bn, và cũng là mt trong nhng nhân vt quyn lc nht trong Hip hi nông nghip ca chính ph. Kiến ngh thư đưa ra danh sách nhng loi cây trng và ht ging cn được phát trin, vic s dng lượng phân bón bao nhiêu là hp lý và nhng loi hóa cht được phép s dng. Hi tho này được đông đo nông dân các làng quê Nht Bn quan tâm theo dõi.

Do hi tho có s tham gia ca rt nhiu nhân vt có tm nh hưởng ln, tôi tràn tr hi vng rng s có nhiu hành đng thiết thc mang ý nghĩa sâu sc được đưa ra và ng dng trong thc tế.


Đng trên góc đ tuyên truyn vn đ ô nhim thc phm, hi tho ln này có th coi là đã thành công. Nhưng cũng ging như nhng ln khác, các cuc tho lun đã b gin lược thành mt chui nhng bài báo cáo khoa hc hàn lâm ca các chuyên gia nghiên cu v tính nghiêm trng ca vn đ ô nhim thc phm. Dường như không có ai sn sàng gii quyết vn đ t cp đ căn bn nht.

Ví d như trong mt cuc tho lun v vn đ nhim đc thy ngân cá ng, đi din Tng cc Thy sn đã m đu bng vic phân tích mc đ nghiêm trng thc s ca vn đ. Vào thi đim đó, ô nhim thy ngân đang là ch đ cp bách xut hin hàng ngày trên sóng phát thanh và báo chí, vì thế mi người lng nghe rt chăm chú nhng điu ông y trình bày.

Người thuyết trình nói rng lượng thy ngân trong cơ th cá ng là rt ln, k c nhng loài đến t bin Nam cc và khu vc gn cc Bc. Tuy nhiên, khi tiến hành gii phu phân tích mt mu vt phòng thí nghim có niên đi cách đây hàng trăm năm, trái ngược vi mong đi là loài cá đó cũng đã cha thy ngân trong cơ th. H đã đưa ra kết lun tm thi cho rng s tng hp thy ngân là cn thiết cho s sng ca loài cá này.

Khán gi đã nhìn nhau mt cách hoài nghi. Người ta mong ch bui hi tho này s đưa ra được các quyết sách ng phó vi tình trng ô nhim đang hy hoi đến môi trường sng và theo đó tiến hành nhng bin pháp sa đi kp thi. Vy mà ngay ti đây, đi din đến t Tng cc Thy sn li nói rng thy ngân là cn thiết cho s sinh tn ca loài cá ng. Như tôi đã tng nói, con người không nm bt được nguyên nhân gc r ca vn đ ô nhim mà ch nhìn nhn nó t mt quan đim b mt hn hp.

Tôi đã đng dy và đ ngh rng chúng ta phi cùng hành đng ngay bây gi và ngay ti đây đ thiết lp mt kế hoch c th gii quyết vn đ ô nhim. Nói chuyn thng thn v vic ngng s dng hóa cht chng phi tt hơn sao, bi đó chính là nguyên nhân căn bn gây ra ô nhim. Ví d như cây lúa có th sinh sôi rt tt mà không cn đến hóa cht, các loi cam quýt cũng vy, và cũng không khó đ trng các loi rau theo cách đó. Tôi nói rng điu này là có th, và tôi đã thc hin nó trên cánh đng ca mình trong nhiu năm nay. Nhưng chng nào chính ph còn ng h vic tiếp tc s dng hóa cht, không ai có th có cơ hi th nghim các hot đng canh tác lành mnh này.

Các thành viên ca Tng cc Thy sn đã có mt ti hi tho, cùng vi đó là các nhân vt đến t B Nông Lâm nghip và Hip hi Nông nghip. Nếu như h và ông Ichiraku ch tch hi tho thc lòng mong mun mi vic tiến trin tt đp, cùng vi đó khuyến khích người nông dân trên toàn quc th nghim trng lúa mà không dùng hóa cht, h s làm nên nhng thay đi mang tính trit đ. Đ đưa vn đ ra trước công chúng, tôi đã nói rng Hip hi tiêu dùng và nhng nhà hoch đnh chính sách nông nghip hin đi ch yếu da trên ngun đu tư tài chính ln vào phân bón và máy móc nông nghip đ duy trì v trí quyn lc ca h. Loi b máy móc và hóa cht s đưa đến mt s thay đi toàn din trong cu trúc kinh tế xã hi. Vì vy, có th thy rng s không bao gi có chuyn ông Ichiraku, hip hi tiêu dùng hay các quan chc chính ph s lên tiếng ng h các bin pháp làm sch ô nhim.

Tuy nhiên, có mt vn đ ln xy ra. Nếu như mi v mùa có th sinh sôi mà không cn dùng đến hóa cht, phân bón hay máy móc nông nghip thì nhng công ty hóa cht khng l s tr nên tha thãi và nhng chi nhánh kinh doanh thuc Hip hi nông nghip ca Chính ph s sp đ.
Khi tôi mnh dn phát biu như vy, ông ch tch đã nói vi tôi rng: “Ông Fukuoka, ông đang làm c bui hi tho tr nên nng n vi nhng li nhn xét ca mình đy”. Vy nên tôi đành tiếp tc gi im lng. Và mi chuyn đã din ra như thế đó.

Mt bin pháp gin đơn cho vn đ nan gii

Dường như các cơ quan chính ph không h có ý đnh chm dt nn ô nhim. Mt khó khăn na là làm thế nào đ tng hòa tt c các phương din ca vn đ ô nhim thc phm và gii quyết cùng mt lúc. Nhng người ch quan tâm xem xét đến mt khía cnh riêng r ca vn đ thì không th nào đưa ra được bin pháp gii quyết trit đ.

Khi mà ý thc tp th ca con người chưa được chuyn đi v bn cht thì vn nn ô nhim vn chưa th chm dt.
Ví d, người nông dân nghĩ rng vùng bin trong đt lin (vùng bin nh nm gia các hòn đo ca Honshu, Kyushu và Shikoku) không liên quan đến h. H cho rng vic chăm sóc đàn cá là vic ca các nhân viên hành chính thuc Tng cc Thy sn và Hi đng môi trường phi chu trách nhim quan tâm đến s ô nhim đi dương. Vn đ thc s nm trong chính nhng suy nghĩ như thế.

Các loi phân bón hóa hc, ammonium sulfate, urea, super phosphate… hin đang được dùng vi s lượng ln, ch mt lượng nh trong s đó được cây trng trên đng rung hp th. Phn còn loi thm thu vào trong các dòng sông con sui, cui cùng theo dòng chy hòa vào bin trong đt lin. Nhng hp cht nitơ này tr thành thc ăn cho s lượng ln đa dng các chng loi to bin và sinh vt phù du, chúng chính là nguyên nhân gây ra hin tượng thy triu đ. Tt nhiên, thy ngân trong cht thi công nghip và nhng loi rác thi đc hi khác cũng góp phn, nhưng hu hết ngun nước Nht b ô nhim là do hóa cht nông nghip.

Vì vy, trách nhim trước nht là thuc v người nông dân. Nhiu nông dân ng dng hóa cht đc hi trên đng rung ca mình, các nhà máy sn xut hóa cht, các quan chc đa phương tin vào s tin dng ca hóa cht và đưa ra các hướng dn k thut tương ng. Nếu mi người trong s h không cân nhc vn đ mt cách thu đáo thì s khó có được câu tr li cho vn nn ô nhim ngun nước.

Trên thc tế, hin nay ch nhng ai phi chu nh hưởng trc tiếp mi hăng hái tham gia x lý các vn đ ô nhim, ví d như cuc biu tình ca ngư dân đa phương chng li các công ty du khí ln sau khi xy ra hin tượng du loang gn khu vc Mizushima. Hay như mt vài giáo sư đưa ra đ ngh x lý vn đ này bng cách m mt kênh đào xuyên qua eo đo Shikoku đ dn nước sch t Thái Bình Dương chy vào bin trong đt lin. Nhng vic như thế này được nghiên cu và lên kế hoch hết ln này đến ln khác, nhưng đó không phi cách thc đúng đn đ đưa ra mt gii pháp đích thc.

Có mt s tht hin nhiên đó là, dù chúng ta có làm gì đi na thì tình hình vn đang ngày mt xu đi. Các bin pháp đi phó càng được tính toán kĩ lưỡng thì các vn đ càng tr nên phc tp hơn.

Gi s mt đường ng được đt vt ngang qua Shikoku, hút nước t Thái Bình Dương ri đ vào bin trong đt lin. Cách làm này s giúp làm sch vùng bin trong đt lin. Nhưng ly đâu ra ngun đin đ vn hành nhà máy sn xut ng thép, và cn công sut ngun đin như thế nào đ hút được nước lên? Mt trm phát đin ht nhân là cn thiết. Đ to dng mt h thng như thế, phi tp hn đ xi măng và các loi vt liu khác, đng thi xây dng mt trung tâm x lý uranium. Khi phát trin các bin pháp theo cách này, h đã vô hình chung gieo ht nhân cho nhng vn đ ô nhim ca các thế h tiếp theo, chúng thm chí còn nan gii hơn trước và ngày càng tr nên ph biến.

Điu này tương t như trong trường hp mt người nông dân vì tham lam mà m quá rng ca cng tưới nước và đ nước chy t vào đng rung. Các đường nt rng ra và làm v vn các lung đt. Lúc này rt cn thiết tiến hành vic gia c li. Tường vây được đp li vng chc hơn và các kênh đào dn nước được m rng thêm. Lượng nước được thêm vào s ch làm gia tăng các mi nguy him tim n, và v sau này khi các lung đt ngày càng yếu đi, vic ci to s đòi hi nhiu c gng hơn na.

Khi bt đu tiến hành x lý các tình hung khó khăn, các bin pháp ci tiến thường được đ ra vi gi thiết rng t nó s gii quyết được mi vn đ. Đôi khi đúng là như vy. Nhưng các kiến trúc sư dường như không th nut trôi được điu này. Các bin pháp đu da trên cơ s mt khái nim hn hp v thế nào là sai trái. Các đi sách ca con người xut phát t s phán đoán và s tht khoa hc mt mc đ gii hn. Gii pháp thc s không th có được theo cách này. ( Khi nói đến “s phán đoán và s tht khoa hc mc đ gii hn”, ông Fukuoka đang đ cp đến cái thế gii mà được nhn biết và kiến to bi trí thông minh con người. Ông cho rng cách nhìn này b gii hn trong mt khung được đnh nghĩa bi các gi thiết v chính nó).

Nhng gii pháp đơn gin như tri rơm và trng c ba lá s không gây ra ô nhim. Chúng hiu qu bi chúng loi tr tn nguyên nhân gc r ca vn đ. Cho đến khi nào con người hin đi còn tin tưởng vào các gii pháp k thut ln lao thì s ô nhim s ch ngày mt tr nên nghiêm trng hơn.

Thành qu t nhng ngày gian khó
Người tiêu dùng, theo như cách hiu thông thường, không b lit vào danh sách các tác nhân gây ra ô nhim nông nghip. Rt nhiu trong s h yêu cu được s dng thc phm không có hóa cht. Tuy nhiên, thc phm có cha hóa cht thường được bày bán ch yếu đ đáp ng th hiếu ca khách hàng. Người tiêu dùng đòi hi nông sn kích thước ln, v ngoài long lanh và hoàn m vi hình dng hp quy cách. Đ tha mãn nhng mong mun này, nhng hóa cht nông nghip đã ngưng s dng t cách đây 5, 6 năm li nhanh chóng được đưa tr li th trường.

Ti sao chúng ta li b mc kt trong tình thế khó khăn như vy? Người ta nói h không quan tâm qu dưa chut thng hay cong, và trái cây không cn thiết phi có mt v ngoài đp đ. Nhưng thi thong bn hãy nhìn vào khu ch bán buôn Tokyo đ thy giá c tác đng ra sao ti th hiếu khách hàng. Khi trái cây nhìn có v ngon hơn bình thường, bn s phi tr thêm mt khon tin nh ngoài giá bán. Khi trái cây được phân loi thành “c nh”, “trung bình” hay “c ln”, giá tin theo đó s tăng gp đôi hoc gp ba bình thường.

Mt khi người tiêu dùng sn lòng tr giá cao cho nhng thc phm trái mùa, h đã vô hình chung góp phn làm gia tăng tn sut s dng hóa cht và các phương thc trng trt nhân to. Năm ngoái, quýt ngt Unshu được trng trong nhà kính đ kp đóng thùng vào mùa hè (loi trái cây này chín t nhiên vào tm cui mùa thu).

Canh tác trái mùa c tiếp din như thế và ngày càng tr nên ph biến. Đ thưởng thc quýt ngt sm trước 1 tháng, người dân thành ph dường như rt vui v tr thêm tin đ người nông dân đu tư thêm vào nhân công và thiết b. Nhưng có mt câu hi được đt ra, vic con người ăn trái cây sm hơn mt tháng so vi bình thường liu có thc s cn thiết? Tht s là nó không quan trng đến vy, và tin không phi là cái giá duy nht phi tr cho mt s thích như thế.

Thêm vào đó, các loi thuc nhum đã ngng s dng cách đây vài năm nay li được dùng đến. Vi nhng hóa cht này, trái cây thay đi màu sc sm hơn hn mt tun. Tùy thuc vào vic trái cây được đem bán mt tun trước hay sau ngày 10/10, giá c theo đó s gp đôi hoc gim mt na, do vy người nông dân s s dng các cht kích thích sc t, sau đt thu hoch h xếp trái cây vào phòng làm chín đ thc hin công đon x lý khí.

Tuy nhiên, trái cây được thu hoch và vn chuyn sm thì vn chưa đ đ ngt, khi đó cn dùng đến cht làm ngt nhân to. Thông thường mi người đu nghĩ rng hóa cht to ngt đã b cm s dng, nhưng cht to ngt nhân to phun trên các loi cây thuc h cam quýt vn chưa được công b là bt hp pháp mt cách rõ ràng. Câu hi được đt ra là nó có nm trong danh sách “các hóa cht nông nghip” hay không. Dù sao đi na, hu hết mi người vn đang s dng nó hàng ngày.

Trái cây s được đưa đến trung tâm phân loi trái cây. Đ phân chia trái cây thành các c ln nh, tng trái s được cho lăn qua mt dây truyn vn chuyn dài. Trái cây dp nát trong lúc phân loi là chuyn thường thy. Trung tâm phân loi càng ln thì trái cây càng b nhào ln và tung ny nhiu hơn. Sau khi được ra bng nước, quýt ngt được phun cht bo qun và quét mt lp thuc nhum. Công đon cui cùng h ng dng phương pháp ph sáp paraphin và trái cây s được đánh bóng đ tr nên long lanh đp mt. Trái cây ngày nay thc s đang được “tri qua quá trình tôi luyn nghiêm ngt”.

Như vy, trái cây t trước khi thu hoch cho đến khi được vn chuyn ra ngoài và đt trên các k hàng, khong năm hoc sáu loi hóa cht đã được s dng. Đó là còn chưa tính đến các loi phân bón hóa hc và thuc tr sâu đã được dùng khi cây trng còn đang ln trong vườn. Tt c nhng điu này bt ngun t vic người tiêu dùng luôn mun mua nhng trái cây nhìn bt mt hơn chút. Ch mt th hiếu nh ca người tiêu dùng đã đt người nông dân vào mt tình thế thc s khó khăn.

Các bin pháp không th được tiến hành bi vì người nông dân li thích được làm theo cách này, hoc bi các quan chc b Nông Nghip mun đ người nông dân phi tri qua nhng công vic ngoài gi. Cho đến khi nào ý thc chung v giá tr thay đi thì tình hình mi có th được ci thin.
Khi tôi còn làm vic ti văn phòng hi quan Yokohama 40 năm trước, chanh và cam Sunkist cũng đã được x lý theo cách này. Tôi quyết lit phn đi vic ph biến h thng này cho nước Nht, nhưng nhng li nói ca tôi đã không th ngăn cn được nhng h thng hin đang được vn hành.

Khi mt h dân hay hi nông dân bt đu ng dng mt công ngh mi ví d như vic ph sáp nhng qu quýt ngt, bi cn chú ý và chăm chút nhiu hơn nên li nhun s cao hơn. Nhng hip hi nông nghip khác bt đu quan tâm và không lâu sau đó h cũng ng dng công ngh mi này. Trái cây không được ph sáp t lâu nay đã bán không được giá. Trong vòng hai đến ba năm, chu trình ph sáp được vn hành trên khp đt nước. S cnh tranh đã kéo giá c gim mnh, và nhng gì còn li cho người nông dân là gánh nng công vic nng n và nhng chi phí phát sinh cho vt tư thiết b. Gi đây, h bt buc phi ng dng vic ph sáp cho trái cây.

Tt nhiên người chu thit hi nhiu nht chính là người tiêu dùng. Thc phm không còn tươi ngon s vn bán được nếu như nó trông có v tươi ngon. Trên phương din sinh hc, trái cây trong tình trng hơi khô héo là nó đang gi quá trình hô hp và tiêu hao năng lượng mc thp nht có th. Điu này ging như mt người trong trng thái thin: S bài tiết, hô hp và tiêu hao nhit lượng ca anh ta duy trì mt mc cc kỳ thp. Thm chí nếu anh ta tuyt thc, ngun năng lượng trong cơ th vn được bo toàn. Tương t như vy, khi trái quýt ngt có nếp nhăn trên v, khi trái cây và rau c héo đi, chúng đang c gng bo toàn nhng giá tr dinh dưỡng ca mình trong khong thi gian lâu nht có th.

Tht s sai lm khi ch c gng gi cho v ngoài tươi ngon, ging như vic như người bán hàng không ngng phun nước lên rau c ca h. Cho dù rau c luôn trông có v tươi ngon, hương v và giá tr dinh dưỡng ca chúng vn b mt đi rt nhanh.

Cho dù thế nào, tt c các hp tác xã nông nghip và các trung tâm phân loi tp th đã được hp nht và m rng đ tiến hành nhng hot đng không cn thiết như thế đó. Người ta gi đây là “hin đi hóa”. Sn phm được đóng gói và thông qua h thng vn chuyn khng l đ chuyn đến tay người tiêu dùng.


Nói tóm li, khi chưa có mt s li ngược dòng ca ý thc giá tr mà vn quan tâm nhiu đến v ngoài và kích c hơn là cht lượng, thì chưa th có được gii pháp thc s cho vn đ ô nhim thc phm.

....Còn tiếp

No comments:

Post a Comment