PHẦN 5 - SỰ KHỜ DẠI LỘ RA TỪ CÁI VẺ THÔNG MINH - 3. Hết

Thuyết tương đối

Dưới ánh nắng của bầu trời mùa thu, tôi đưa mắt nhìn ra các cánh đồng xung quanh và cảm thấy kinh ngạc. Ngoại trừ cánh đồng của tôi, còn lại tất cả đều dày đặc các loại máy móc. Chỉ trong vòng 3 năm qua, ngôi làng này đã thay đổi đến mức không còn nhận ra được nữa.

Tuy vậy, những thanh niên trẻ ở trên ngọn núi này không lấy thế làm ganh tỵ với sự cơ giới hóa dưới kia. Họ tận hưởng những sự thanh bình, yên tĩnh khi thu hoạch lúa với những chiếc lưỡi hái.

Vào 1 buổi tối sau khi dùng bữa tối, chúng tôi cùng ngồi uống trà và nhắc lại cái thời xưa tại ngôi làng này, cái ngày mà những người nông dân vẫn còn đang làm ruộng bằng tay thì có 1 người bắt đầu sử dụng con bò của anh ta để kéo cày. Anh ta cảm thấy rất hãnh diện và thích thú khi có thể kết thúc công việc cày cuốc với tốc độ nhanh hơn. Và 20 năm trước khi máy cày lần đầu tiên xuất hiện thì dân làng tụ họp lại và tranh luận xem cái nào tốt hơn, con bò hay máy cày. Và trong 2, 3 năm sau họ nhận ra rằng cày xới bằng máy thì nhanh hơn, và nhanh chóng những vật nuôi bị chìm vào quên lãng. Nguyên nhân rất đơn giản, máy móc giúp họ kết thúc công việc lẹ hơn những người nông dân ở cánh đồng bên cạnh.

Người nông dân không nhận ra rằng anh ta đang dần trở thành 1 biến số trong phương trình nông nghiệp hiện đại về tốc độ và tính hiệu quả. Anh ta để cho những người bán công cụ nông nghiệp tính toán hết các số liệu.

Thời xưa, mọi người thường nhìn lên bầu trời đầy sao và cảm thấy kinh ngạc về sự vĩ đại của vũ trụ. Nhưng bây giờ thì các câu hỏi về thời gian và không gian đã chiếm hết đầu óc của các nhà khoa học.

Einstein đã nhận giải Nobel vật lý vì sự phức tạp, khó hiểu trong thuyết tương đối của ông ta. Nếu như học thuyết của ông ấy giải thích rõ ràng các hiện tượng tương đối trong thế giới này và giải thoát con người khỏi sự giam cầm của thời gian và không gian, đem lại 1 thế giới thanh bình và hạnh phúc hơn thì điều đó rất đáng khen ngợi. Nhưng ngược lại, sự giải thích của ông ta khiến mọi người bối rối, khó hiểu và kết cục là làm cho mọi người nghĩ rằng thế giới này là quá phức tạp, vượt ngoài tầm hiểu biết của con người. Lý ra ông ấy nên được trao giải thưởng vì đã “phá hoại sự yên bình trong tâm trí con người”.

Trong tự nhiên, cái gọi là vạn vật tương đối không tồn tại. Cái ý niệm về hiện tượng tương đối là 1 cấu trúc được trải nghiệm bởi trí tuệ con người. Các loài vật khác sống trong thế giới không bị phân chia. Nói rõ hơn là khi 1 ai đó sống trong 1 thế giới tương đối của trí tuệ, thì họ vượt qua cả không gian và thời gian.

“Các bạn có thể sẽ thắc mắc về thói quen châm biếm các nhà khoa học của tôi phải không?” tôi dừng lại, hớp 1 ngụm trà. Những thanh niên ngước lên nhìn tôi nở 1 nụ cười, khuôn mặt họ sáng ngời dưới ánh sáng của bếp lửa, “Bởi vì vai trò của các nhà khoa học trong xã hội tương tự như là sự phân biệt đang ở trong tâm trí của các bạn vậy đó”.

Ngôi làng không có chiến tranh và hòa bình

Một con rắn ngậm con ếch trong miệng và lẩn vào bãi cỏ. Cô gái hét lên vì điều đó. Và 1 chàng thanh niên dũng cảm nhặt 1 viên đá và liệng vào con rắn. Những người khác cười đùa. Tôi quay sang chàng trai vừa liệng viên đá và hỏi: “Cậu nghĩ cậu vừa làm được điều gì?”

Chim ưng săn rắn. Sói tấn công chim ưng. Con người giết sói và sau đó con người chết vì vi khuẩn bệnh lao. Vi khuẩn sinh sôi trên cơ thể người sau đó, và các loài thú khác, các loại cỏ, cây phát triển nhờ chất dinh dưỡng có từ các hoạt động của vi khuẩn. Côn trùng tấn công cây và sau đó ếch lại ăn các con côn trùng.

Động vậy, cây cối và các vi sinh vật – tất cả đều là 1 phần của chu kỳ sự sống. Duy trì 1 trạng thái cân bằng ổn định, chúng cùng nhau chung sống 1 cách hòa hợp. Mọi người có thể lựa chọn cách nhìn thế giới theo kiểu mạnh thắng yếu hoặc là cùng tồn tại và cùng có lợi. Cũng tương tự, cách giải thích tùy tiện về nguyên nhân tạo ra gió và sóng khiến mọi người bị bối rối và hỗn loạn.

Mọi người nghĩ rằng con ếch thì hiền lành nên cảm thấy thương cảm cho cái chết của nó, họ khinh thường con rắn. Cảm xúc này là tự nhiên, nhưng thật sự nó có phải như thế không?

Một thanh niên lên tiếng: “Nếu cuộc sống như là 1 cuộc tranh đấu nơi kẻ mạnh thắng kẻ yếu, vậy thì bề mặt trái đất trở thành chiến trường của sự chém giết và hủy diệt. Nhưng điều không tránh khỏi đó là những con  yếu hơn phải hy sinh để các con mạnh có thể sống. Vậy thì mạnh được yếu thua là quy luật của tự nhiên. Sau hành trình hàng triệu năm, các loại sinh vật hiện đang sống sót trên trái đất đã chiến thắng những trở ngại trong cuộc sống. Vậy thì những con sống sót là những con phù hợp nhất với thiên nhiên.”

Một người khác lại nói: “Đó là những gì xảy ra với những kẻ chiến thắng. Tuy nhiên cái cách tôi nhìn thế giới lại khác, đây là 1 thế giới mà tất cả cùng tồn tại và cùng có lợi. Dưới gốc các cây lúa trên cánh đồng này, cỏ ba lá và các loại cỏ dại khác cùng nhau phát triển, chia sẻ những lợi ích. Các dây trường xuân quấn quanh các cây, các loại rêu mọc trên thân và cành cây. Cây dương xỉ mọc tỏa ra dưới các tán rừng. Chim và ếch, cây cối, côn trùng, các loài thú nhỏ, vi khuẩn, các loại nấm – tất cả đều có vai trò quan trọng và nhận được lợi ích từ sự tồn tại của các loài khác.”

Người thứ 3 nói: “Trái đất là nơi mà kẻ mạnh sẽ thắng kẻ yếu, và chúng cũng cùng tồn tại. Các loại mạnh hơn chỉ lấy vừa đủ thức ăn mà chúng cần mặc dù chúng cũng tấn công các loài khác, sự cân bằng tổng thể của tự nhiên được duy trì theo cách đó. Quy luật của tạo hóa rất nghiêm ngặt, giúp duy trì hòa bình và trật tự trên trái đất”

3 con người với 3 thế giới quan khác nhau. Tôi tiếp nhận 3 ý kiến và đều từ chối chúng.

Thế giới bản chất nó không đòi hỏi phải tuân theo các nguyên tắc hợp tác hay cạnh tranh gì cả. Khi ta nhìn nó dưới góc nhìn của trí tuệ con người, ta thấy có loài mạnh loài yếu, có cái lớn cái bé.

Bây giờ thì không ai nghi ngờ về sự tồn tại của tính tương đối này, nhưng nếu chúng ta cho rằng sự tương đối của nhận thức con người là sai lầm – ví dụ, không có lớn không có nhỏ, không trên không dưới – nếu chúng ta nói theo kiểu không có 1 quan điểm nào thì tất cả các giá trị và sự quyết định của loài người sẽ sụp đổ.

“Đó có phải là cách nhìn thế giới như là 1 sự ảo tưởng, là ảo ảnh hay không? Trong thực tế, có những quốc gia lớn và quốc gia nhỏ. Nếu có tồn tại sự nghèo đói và giàu có, mạnh và yếu, thì chắc chắc sẽ có các cuộc tranh luận, và kết quả là ta có kẻ thắng và người thua. Không thể nói, những nhận thức tương đối và các kết quả cảm xúc này là con người và vì thế nó tự nhiên, và chúng là những đặc ân riêng dành cho loài người.”

Các loài động vật khác đánh nhau nhưng chúng không tạo ra chiến tranh. Nếu bạn nói về việc gây chiến tức là bạn đang dựa vào cái ý tưởng mạnh – yếu, và đó chính là “đặc quyền riêng” của loài người, vậy thì sự sống là trò hề. Nếu không biết trò hề này là trò hề thì đó chính là thảm họa của loài người.

Những người sống yên bình và hạnh phúc trong thế giới không có mâu thuẫn hay phân biệt chính là những đứa trẻ. Chúng nhận thức được ánh sáng và bóng tối, mạnh và yếu, nhưng chúng không phán xét gì cả. Mặc dù con rắn và ếch cùng tồn tại nhưng những đứa trẻ không hiểu gì về mạnh và yếu cả. Cội nguồn niềm vui của sự sống là ở đây, nhưng nỗi sợ hãi về cái chết chưa xuất hiện.

Yêu và ghét, xuất hiện từ đôi mắt của người lớn, tuy nhiên thật ra chúng là 1 chứ không phải là 2 thứ khác nhau. Khi nhìn từ đằng trước hoặc từ đằng sau, chúng vẫn chỉ là 1 thứ. Yêu và ghét như là 2 mặt của 1 đồng xu, nếu mặt này là yêu thì khi bạn lật đồng xu sang mặt kia, nó sẽ trở thành ghét. Đó chính là tính nhị nguyên của thế giới hiện tượng.

Mọi người tự phân biệt giữa Tôi và Họ. Đến mức mà bãn ngã tồn tại, và những cái khác là “Họ”, và thế là mọi người phân chia ra thành yêu và ghét. Trái tim yêu quý cái tôi độc ác đó sẽ tạo ra những kẻ thù, những người bị ghét. Với con người, kẻ thù đầu tiên và lớn nhất chính là cái tôi mà họ đang có.

Mọi người lựa chọn tấn công hay phòng thủ. Trong các cuộc đấu tranh, họ kết tội lẫn nhau. Điều này giống như bạn vỗ 2 bàn tay lại với nhau sau đó tranh cãi xem bàn tay nào đã phát ra tiếng kêu, trái hay phải. Trong tất cả các cuộc cạnh tranh, không có đúng cũng không có sai, không có tốt và cũng không có xấu. Tất cả nhận thức phân biệt xuất phát cùng 1 thời điểm và tất cả đều sai lầm.

Xây dựng 1 pháo đài là 1 việc sai lầm ngay từ ban đầu. Ngay cả khi anh ta biện hộ rằng pháo đài là để bảo vệ cho thành phố, cái lâu đài chính là 1 nhân cách của vị lãnh chúa cầm quyền, và tạo ra 1 sự cưỡng chế cho khu vực xung quanh. Anh ta nói rằng anh ta sợ các cuộc tấn công nên việc xây dựng pháo đài phục vụ cho việc phòng thủ thành phố, sau đó những kẻ này bắt đầu tích trữ vũ khí và khóa cổng thành lại.

Hành động phòng thủ này thực chất là mang tính tấn công. Số lượng vũ khí để phục vụ cho việc tự vệ luôn là cái cớ cho những ai muốn tiến hành các cuộc chiến tranh. Thảm họa chiến tranh đến từ việc củng cố và làm rõ sự khác nhau giữa ta – họ, mạnh – yếu, tấn công – phòng thủ.

Không có con đường nào khác để đi đến hòa bình trừ khi tất cả mọi người rời khỏi các pháo đài của sự nhận thức tương đối, cùng đi xuống bãi cỏ và hòa nhập vào tự nhiên. Tại đó sống chan hòa với nhau, cùng nhau mài những lưỡi liềm cắt cỏ thay vì mài các thanh kiếm.

Những người nông dân từ xưa là những con người yêu hòa bình và hiền hòa, nhưng bây giờ thì họ tranh cãi gay gắt với những người Úc về vấn đề thịt bò, cãi nhau với người Nga về cá, và phụ thuộc vào Mỹ về lúa mỳ và đậu tương.

Tôi cảm thấy như thể Nhật Bản đang sống dưới bóng râm của 1 cái cây lớn, và không có nơi nào nguy hiểm hơn bên dưới 1 cái cây lớn khi trời có dông bão. Và không có gì ngu xuẩn hơn việc núp dưới cái dù “hạt nhân” mà nó sẽ là đối tượng đầu tiên bị tấn công khi chiến tranh xảy ra. Thế mà bây giờ chúng ta lại đang cày xới đất bên dưới cái dù đen tối đó. Tôi cảm thấy các thảm họa đang xuất hiện từ bên trong lẫn bên ngoài đất nước.

Nếu dẹp bỏ các khía cạnh trong hay ngoài nước thì những người nông dân trên khắp thế giới đều có nguồn gốc như nhau. Vì thế chìa khóa để đem đến hòa bình nằm ở ngay trên mặt đất.

Cách mạng rơm

Giữa những người trẻ đến sống tại các căn lều trên núi này có những người nghèo, họ nghèo từ thể xác đến tâm hồn, họ từ bỏ hết mọi hy vọng. Tôi chỉ là 1 lão nông già và không thể cho họ dù chỉ 1 đôi dép sandal, nhưng vẫn còn 1 thứ tôi có thể cho họ.

Một sợi rơm.

Tôi nắm lấy vài sợi rơm trước lều và nói: “Chỉ từ sợi rơm này, 1 cuộc cách mạng có thể bắt đầu.”

“Với sự hủy diệt của nhân loại ở ngay trước mắt, ông vẫn có thể bám víu hy vọng vào 1 sợi rơm sao?”, anh chàng trẻ tuổi hỏi tôi, với 1 giọng nói cay đắng.

Sợi rơm này trông có vẻ nhỏ và nhẹ, và đa số mọi người không biết nó nặng bao nhiêu nữa. Nhưng nếu mọi người biết giá trị thật sự của sợi rơm này thì cuộc cách mạng của nhân loại có thể diễn ra, và nó sẽ mạnh mẽ đến nỗi có thể làm dịch chuyển đất nước và cả thế giới này.

Khi tôi còn nhỏ, có 1 người đàn ông sống kế khu Inuyose Pass. Tất cả những gì ông làm đó là chất than lên lưng con ngựa và chở số than đó từ trên núi xuống cảng Gunchu. Và ông ta trở nên giàu có. Nếu bạn hỏi vì sao thì mọi người sẽ kể bạn nghe rằng trên đường trở về nhà từ hải cảng, ông đã nhặt những sợi rơm và phân động vật bên đường để đem về nhà và rải lên cánh đồng của mình. Châm ngôn của ông ấy là: “Ngay cả 1 sợi rơm cũng rất quan trọng và không bao giờ làm những việc vô ích”. Điều đó đã khiến ông ta trở thành 1 người giàu có.

Anh ta lại nói:

“Nhưng ngay cả khi ông đốt sợi rơm, thì nó cũng không thể nhóm lên nổi 1 tia lửa để bắt đầu 1 cuộc cách mạng.”

Một cơn gió nhẹ thổi qua vườn cây ăn trái, ánh mặt trời lấp lánh giữa những chiếc lá xanh mướt. Tôi đã bắt đầu nói về việc dùng rơm để trồng lúa.

Đã gần 40 năm trời kể từ cái ngày tôi nhận ra sự quan trọng của rơm trong việc trồng trọt lúa gạo và lúa mạch. Vào lúc ấy, khi đi qua 1 ruộng lúa cũ của quận Kochi tôi nhận thấy nó bị bỏ hoang và không cày cấy gì trong nhiều năm, tôi thấy có những cây lúa non khỏe mạnh mọc lên xuyên qua những đám cỏ dại và rơm tích tụ trên mặt đất. Và sau khi tiến hành nhiều cuộc thử nghiệm trong nhiều năm, tôi đã tìm ra 1 phương thức hoàn toàn mới để trồng lúa gạo và lúa mạch.

Tin tưởng rằng đây chính là 1 cách tự nhiên và mang tính cách mạng trong nông nghiệp nên tôi đã viết về nó trong những cuốn sách và tạp chí, và đề cập đến nó trên tivi và radio hàng tá lần.

Phương thức trồng trọt này dường như có vẻ đơn giản, nhưng cách suy nghĩ của những người nông dân đã quá cứng nhắc về cách mà họ sử dụng rơm, vì thế không có vẻ gì là họ sẽ chấp nhận những điều tôi nói 1 cách dễ dàng. Rải rơm tươi lên cánh đồng có thể là 1 điều mạo hiểm bởi vì bệnh đạo ôn và thối gốc là những căn bệnh luôn xuất hiện trên cây lúa. Trong quá khứ, những căn bệnh này đã gây ra các thiệt hại to lớn, và đây là 1 trong những lý do chính mà người nông dân luôn cho rơm vào phân trộn trước khi đưa nó về lại cánh đồng. Cách đây khá lâu, việc xử lý cẩn thận rơm rạ là 1 việc phổ biến như là biện pháp đối phó với bệnh đạo ôn, và đã có thời kỳ tại Hokkaido việc đốt rơm rạ là bắt buộc.

Những con sâu đục thân cũng núp bên trong rơm để sống qua mùa đông. Vì thế để ngăn chặn sự phá hoại của loài này, những người nông dân làm phân trộn rơm rất cẩn thận suốt mùa đông để đảm bảo là nó hoàn toàn phân hủy trước khi mùa xuân đến. Đó là lý do tại sao những người nông dân Nhật Bản luôn giữ cánh đồng của họ rất sạch và đâu vào đấy. Với người nông dân thì họ nghĩ rằng nếu họ để rơm lung tung trên cánh đồng thì họ sẽ bị trừng phạt bởi thượng đế vì tính sơ suất của mình.

Sau nhiều năm nghiên cứu, thử nghiệm, thậm chí ngay cả các chuyên gia kỹ thuật cũng đã xác nhận rằng việc rải rơm tươi lên cánh đồng 6 tháng trước khi gieo hạt là hoàn toàn an toàn. Điều này đã lật ngược lại tất cả các ý tưởng về việc này trước đó. Tuy nhiên có lẽ mất 1 thời gian dài trước khi người nông dân chịu chấp nhận sử dụng rơm theo kiểu này.

Những người nông dân trong hàng thế kỉ qua vẫn tìm cách tăng khả năng sản xuất phân trộn. Bộ trưởng bộ nông nghiệp thậm chí đã từng hỗ trợ tài chính để khuyến khích việc sản xuất phân trộn, thậm chí các cuộc triển lãm phân trộn còn được tổ chức như 1 sự kiện hàng năm. Mọi người nông dân tin tưởng phân trộn như thể nó là vị thần hộ pháp của đất đai. Và bây giờ là 1 phong trào mới để tạo nhiều phân trộn hơn, tạo ra phân trộn tốt hơn với giun đất và “thứ tạo ra phân trộn”. Và không khó để đoán rằng mọi người sẽ khó chấp nhận ý kiến của tôi về việc phân trộn là không cần thiết, rằng tất cả mọi người chỉ cần rải rơm tươi chưa cắt lên cánh đồng.

Khi đi tàu lên Tokyo, tôi nhìn ra cửa sổ và thấy vùng Tokaido, thật là 1 cuộc thay đổi toàn diện vùng ngoại ô của Tokyo. Nhìn vào các cánh đồng mùa đông, mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn chỉ trong vòng 10 năm, tôi cảm thấy tức giận vì không thể diễn tả cảm xúc đó được. Vùng đất trước đây có những cánh đồng lúa mạch xanh mướt, đậu tằm sữa Trung Quốc và những cây nho nở rộ đã biến mất. Thay vào đó những cây lúa bị cháy mất 1 nửa chất thành đống và ướt sũng vì nước mưa. Những đống rơm bị vứt bỏ này chính là bằng chứng về sự xáo trộn của mô hình nông nghiệp hiện đại. Sự khô khan của những cánh đồng này cho thấy sự khô khan trong tâm trí của người nông dân. Nó thách thức trách nhiệm của những người đứng đầu chính phủ, chỉ rõ ra sự thiếu khôn ngoan trong chính sách phát triển nông nghiệp.

Người mà nhiều năm trước đây từng nói về “cái kết đầy tình thương xót” về việc trồng trọt vụ mùa đông, về “cái chết ở bên đường” – giờ anh ta sẽ nghĩ gì khi nhìn những cánh đồng trống rỗng này? Nhìn những cánh đồng khô khan vào mùa đông ở Nhật Bản, tôi không thể kiên nhẫn chờ đợi nữa. Với sợi rơm này, tôi, sẽ bắt đầu 1 cuộc cách mạng !

Những thanh niên trẻ đã lắng nghe 1 cách yên lặng giờ trở nên ầm ầm đầy tự tin cùng với tiếng cười.

“Cuộc cách mạng 1 người!” Ngày mai chúng ta hãy lấy 1 bao hạt giống lúa mạch, lúa gạo, và cỏ ba lá và lên đường, vác chúng trên vai của chúng ta giống như Okuninushi-no-mikoto (1 vị thần huyền thoại của Nhật Bản, đi khắp nơi và ném sự may mắn cho mọi người từ chiếc túi mà thần mang trên vai) và rải hạt giống lên tất cả cánh đồng ở Tokaido.

“Đó không phải là cuộc cách mạng 1 người” tôi cười và nói “Đây là cuộc cách mạng 1 sợi rơm!”

Bước ra khỏi túp lều dưới ánh nắng chiều, tôi dừng lại 1 chút và nhìn về vườn cây ăn trái trĩu quả xung quanh, nhìn vào những con gà đang đào bới giữa đám cỏ dại và cỏ ba lá. Theo con đường quen thuộc tôi đi xuống những cánh đồng.

Tác giả Masanobu Fukuoka

Dịch thuật : Team New Age. Dành tặng cộng đồng , cùng xây dựng nền nông nghiệp tự nhiên, qua đố hỗ trợ trái đất chuyển đổi sang thời đại hoàng kim huy hoàng của chúng ta. Yêu tất cả các bạn.